De visie van
Fernand Alexander
Zeepreventorium
Home » Bekende mensen » Fernand Alexander » Visie

Visie


De proefkonijnen zitten niet in de kooi maar op het karretje
Les cobayes ne sont pas en cage mais sur la charette


Takkebossen planten in de duinen
Planter des fagots dans les dunes


Fingerpainting


Veel buitenaktiviteiten
Beaucoup d'activités en extérieur


Contestatiemuur in de klassen in de duinen
Mur de la contestation dans les classes dans les dunes


Zo weinig mogelijk geneesmiddelen
Aussi peu de médicaments que possible


Een typische klas
Une classe typique


"Het huis in de duinen"
La maison dans les dunes


Bouw van een feestzaal in de duinen door de adolescenten
Construction d'une salle des fêtes dans les dunes


Bio-meteorologisch station
Station météo

Prof. Dr. Fernand Alexander had eigen opvattingen over de opvoeding van de kinderen, en dit is goed te zien in het zeepreventorium. Het preventorium was eigenlijk een openlucht-labo waarin nieuwe opvoedingstechnieken getest werden (wij waren de proefkonijnen) en een kweekschool voor de volgende generatie opvoeders (de "sociale accidenten" van de HISS). De opvoeders waren toen hoge-school studenten in opleiding, een vernuftige manier om aan goedkope arbeidskrachten te komen. Tegenwoordig zijn de opvoeders professionele begeleiders.

Le professeur Alexander avait sa propre opinion concernant l'éducation des enfants, et il l'a mise en pratique au prévent, qui était en fait son labo d'expérimentation personnel (nous étions ses cobayes).

Aktivatie - genezing door het sporten
niet afhankelijk van geneesmiddelen

De kinderen mogen niet lijden onder hun ziekte, en moeten daarom ook aan sport en buitenaktiviteoten doen. Jongeren moesten in die tijd zelfs takkebossen planten (tegenwoordig zou dat als kinderarbeid bestempeld worden). De meeste kinderen waren in staat een nagenoeg normaal leven te leiden in het preventorium. Astma??? Verdwenen!

De kinderen werden niet behandeld als kasplantjes (in tegendeel!) en dat had tot gevolg dat de ziekte (astma is gedeeltelijk psychosomatisch —tussen de oren) niet aanwezig was in het prevent. Weinig televisie: toen ik klein was enkel een paar uurtjes de zaterdag namiddag (Nonkel Bob en zijn programma "kom toch eens kijken") en 's avonds ook een uurtje (zo heb ik Star Trek leren kennen).

Je hoefde niet af te komen met een doktersbriefje om niet te moeten sporten! Na het school was er sport in al zijn varianten: kinesie om opnieuw correct te leren ademhalen, klassieke sporten (zoals interval-lopen in de duinen en op het strand, balsporten zoals handbal en basket, hindernissenbaan aflopen) en natuurlijk ook de spelletjes die allemaal een fysieke component hadden.

Bezoekers konden zich niet inbeelden dat de jongens eigenlijk allemaal zwaar zieke kinderen waren! Het fysiek niveau van de kinderen lag merkbaar hoger dan het niveau in het traditioneel onderwijs.

Vanzelfsprekend werd er geen medicatie genomen: wij hadden het gewoon niet nodig! In die tijd was de enige afdoende behandeling van astma een cortisone-behandeling. Deze had wel nare neveneffekten, en werd daarom enkel toegepast op kinderen die zeer ziek waren. Broncho-dilatatoren (theophyline) hadden eveneens neveneffekten.

Activation des enfants - la guérison par le sport
ne pas être dépendant des médicaments

Les enfants doivent vivre une vie aussi normale que possible, et doivent donc faire du sport et des jeux en extérieur aussi souvent que possible. Les enfants devaient même planter des fagots dans les dunes (pour éviter le désensablement). Maintenant, cette activité aurait été considérée comme de l'exploitation de mineurs! Les enfants asthmatiques n'étaient pas considérés comme de petits êtres chétifs (au contraire!), et cela avait comme résultat que la maladie n'était pratiquement pas présente au prévent (l'asthme est aussi une maladie psycho-somatique).

Pas question d'arriver avec une note du docteur pour être exempté de sport! Apès l'école, il y avait le sport. Cela se déclinait sous différentes variantes: la kinésie pour te réhabituer à respirer correctement, le sport à proprement parler (courses d'interval dans les dunes et à la plage, jeu de handbal et de basket, parcours de la piste d'obstacles) et puis aussi tous les jeux physiques.

Les visiteurs ne pouvaient pas s'imaginer que ces enfants faisant des exercices de sport étaient atteint d'asthme! Le niveau sportif était très supérieur aux cours d'éducation physique de l'école classique.

Il va sans dire que toute médication était bannie; nous n'en avions tout simplement plus besoin! A cette époque, le seul traitement efficace était une cure de cortisone, mais ce traitement avait des effects très négafifs et n'était prescrit que dans les cas les plus graves. Les broncho-dilatateurs (théophyline) n'étaient pas sans risques.

Vrijheid en verantwoordelijkheid

Het preventorium kwam vaak in de pers wegens zijn vooruitstrevende onderwijstechnieken. De muren van de school in de duinen konden gebruikt als contestatiemuur, waarop iedereen zijn gedachte kon schrijven (zelfs na mei'68 was dit nog een unicum!). Met verantwoordelijkheid werd ook bedoelt dat wij onze eigen gezondheid in handen namen en niet meer afhankelijk waren van geneesmiddelen, en eveneens dat de studenten van de HISS verantwoordelijk waren voor onze opvoeding.

Wij waren redelijk vrij (wat ik regelmatig in de praktijk bracht door weg te lopen als er gesport moest worden), maar de verantwoordelijkheidszin van de kinderen werd wel gekweekt: wij waren zelf verantwoordelijk voor het onderhoud van de slaapzalen, om de refter in orde te brengen…. Het prevent telde een kinderboerderij (onze verantwoordelijkheid) en een serre.

Een ziekte dat nog steeds bestaat is de institutionaliseringsdrang: een organisatie om dit te doen, een stichting om dat te organiseren, een subsidie voor een derde aktiviteit. Iedere initiatief wordt in de kiem gesmoord en niemand neemt nog zijn verantwoordelijkheid op. —het is de schuld van… is een endemische ziekte in onze streken!

La liberté individuelle et la responsabilisation

Le prévent était un laboratoire où de nouvelles méthodes d'enseignement et de monitoring étaient essayées. Nous disposions de notre propre école de moniteurs (le HISS).

Les murs de l'école dans les dunes servaient de murs de la contestation où les enfants pouvaient écrire ce qui n'allait pas au prévent (c'était unique, même après mai'68!). Le prévent avait une fermette et une serre. En fait, on était laissé relativement libre, surtout chez les grands (ce que je mettais régulièrement en pratique en m'enfuiant de la section quand il y avait trop de sport au programme), tout en responsabilisant les enfants: nous étions nous-mêmes responsables de la propreté des dortoirs, de la mise en ordre des réfectoires, de l'entretien de la ferme,….

La responsabilisation voulait aussi dire que nous devions prendre notre santé en mains, et ne plus être dépendant de médicaments. Pour les moniteurs, cela voulait dire qu'ils étaient responsables de notre éducation.

Une des maladies de l'époque (toujours présente à ce jour, malheureusement), est l'institutionnalite: un comité pour réaliser ceci, une organisation pour cela, des subsides pour une troisième activité. L'initiative individuelle est noyée dans l'oeuf et les jeunes ne prennent plus aucune responsabilité —c'est la faute à… est un mal endémique dans nos régions.

Tests du Lomudal au préventorium Pulderbos

Dans les années 1970, un nouveau médicament est lancé sur le marché: le Lomudal qui pouvait réduire les crises d'asthmes comme la cortisone, mais sans en avoir les effects négatifs. Mais les tests d'efficacité n'auront pas lieu au préventorium marin (450 asthmatiques), mais au préventorium du Pulderbos (180 patients); le docteur n'était pas favorable à l'utilisation de médicaments.

Lomudal-testen in het Pulderbos preventorium

In de jaren '70 kwam Lomudal op de markt, een geneesmiddel dat de ontsteking kon remmen zoals cortisone, maar zonder de bijwerkingen. Trouw aan zijn visie werd er geen Lomudal in het zeepreventorium voorgeschreven (de testen met Lomudal werden dan ook in preventorium Pulderbos uitgevoerd, een instelling in de kempen met minder kinderen dan in het zeepreventorium).

Onderwijs à la carte

Het onderwijs in het preventorium was zeer vooruitstrevend: geen schoolbanken en een leraar op een verhoogje vooraan, maar iedereen zat op kussens. Geen boekentassen (zeer slecht voor de rug), geen lessen dat je 's avonds moest leren. Al je schoolgerief werd in een houten bak in de klas bewaard.

Er was muziek in de klassen (in de franstalige afdeling van La ruche) en de lessen waren aangepast aan ieder scholier. Voor sommige kinderen was het onderwijs niet ideaal (teveel vrijheid). Na een paar jaar had ik mij volkomen aangepast aan de manier van lesgeven. Er werd een kortfilm gemaakt over de school in het zeepreventorium: "het huis in de duinen" (dat zelfs positief onthaald werd door... de Rode Vaan (terwijl Alexander liberaal was)).

In de namiddag sport en spel, of creatieve aktiviteiten zoals finger-painting (schilderen met de vingers).

Als de leerlingen in het prevent toekwamen, dan waren ze er meestal zeer slecht aan toe; fysiek, maar ook mentaal, vanwege de belastende ziekte. Als ze het prevent verlieten, hadden ze de leerlingen in traditionele scholen voorbij gestoken! Dit werd aangetoond door de staatsexamens dat de scholieren moesten afleggen: het was uitzonderlijk als er één leerling gebuisd was. Naderhand had ik de grootste moeite om mij aan te passen aan het normaal onderwijs.

Enseignement à la carte

L'enseignement au prévent était complètement hors-normes: pas de banc scolaires et un instituteur devant la classe. Le professeur étant assis sur des coussins, tout comme les élèves. L'enseignement était individuel et adapté à chaque élève et il y avait même de la musique dans les classes. Pas de devoirs à effectuer le soir, pas de cartables (très mauvais pour le dos).

Les enfants qui arrivaient au prévent avaient un retard scolaire parfois très important dû à leur maladie. Quand ils quittaient le prévent, ils avaient de meilleurs points que les élèves non-malades qui avaient suivi l'enseignement traditionel. Il ne s'agit pas ici des points donnés par le professeur, mais des résultats des examens cantonaux (examens officiels pour passer au secondaire). Personellement, j'ai eu beaucoup de mal à m'habituer de nouveau à l'enseignement ordinaire.

Après quelques années, je m'étais complètement adapté à l'enseignement de la ruche. Un court-métrage a même été réalisé sur l'enseignement au prévent: la maison dans les dunes.

L'après midi, du sport et des jeux ou des activitées créatives, comme le finger-painting (peindre avec les doigts).

Initiatives pour et par les enfants

Des fêtes étaient régulièrement organisées. Nous participions à la fète, mais nous nous occupions aussi de l'organisation (en même temps que les pappies et les mammies). Les batiments dans les dunes ont été construits par le pappies et les mammies (étudiants de la haute école HISS). Maintenant, la plupart sont abattus, ne répondant plus aux normes.
Les enfants pouvaient également dessiner librement sur certains murs (dans l'école et les murs d'enceinte); il y avait même un panneau des réclamations oû les enfants pouvaient écrire ce qui n'allait pas.
Le finger painting (peiture sur les murs avec les doigts) était régulièrement au programme.

Initiatieven voor en door de kinderen

Er werden regelmatig feesten georganiseerd. Wij konden niet enkel feesten, maar wij zorgden ook voor de organisatie, samen met de pappies en de mammies. De gebouwen in de duinen werden door de pappies en de mammies (studenten aan de hoge school HISS) gebouwd. Deze construkties zijn nu afgebroken, want ze voldoen niet meer aan de normen.
Kinderen mochten op de muren schilderen (op de schoolmuren en op de muren van het gebouw); er was zelfs een contestatiemuur waarop je alles mocht schijven wat je niet zinde in het prevent!
Finger painting-aktiviteiten (schilderen met de vingers) werden regelmatig voorzien.

Aandacht voor het milieu

Fernand Alexander had aandacht voor het milieu en de invloed ervan op de kinderen. In 1970 was dit uitzonderlijk: de meeste politici hadden totaal geen aandacht voor de lucht- grond- en watervervuiling. Het zeepreventorium beschikte daarom ook over een eigen bio-meteorologisch station dat lucht-analyses uitvoerde. Alexander was gastspreker op talrijke commissies.
Het zeepreventorium gebruikte electrische wagens (Kamiel en Vitamientje) voor de verplaatsingen tussen het hoofdgebouw en het medisch paviljoen. Iedere dag werd het eten vervoerd van het hoofdgebouw naar het medisch paviljoen (voor de zieke kinderen in de infirmerie).

L'importance du milieu

En 1970, la protection de la nature n'avait pas d'importance. Les industries chimiques dégorgeaient leurs déchets dans les rivières, les égouts déversaient leurs boues directement dans la mer. Bien en avance sur son temps, le docteur Alexander voulait mesurer les effects de la pollution: le préventorium était ainsi équipé d'une station météo permettant de faire des analyses de la pollution de l'air. Alexander était hôte d'honneur de nombreuses commisions ayant trait à la protection de l'environnement.

Le prévent avait deux voitures électriques: Kamiel et Vitamientje. Kamiel était utilisé chaque jour pour transporter les repas de la cuisine (située au milieu du batiment principal) vers l'infirmerie du pavillon médical.

Il ne reste plus rien de la station météo, seul une plaque, retirée du mur de l'Hélio-Marin juste avant sa destruction témoigne de l'histoire glorieuse du préventorium marin.

Van het meteorologisch station blijft er niets meer over, enkel een bord dat van het medisch paviljoen werd verwijderd juist voor het afgebroken ging worden. Het weer zal voor altijd "VARIABLE" zijn, maar wat waren de winters koud in die tijd!

31.10.2006 - 00:19:40 Jean-Pierre Dubois
In 1973 maakten enkele leerlingen van het Zeelyceum een reeks fotoportretten van personeelsleden in het Zeepreventorium, het onafhankelijk of vrij PMS-centrum en het Zeelyceum. Op de koop toe interviewden enkelen onder hen ook daarna de hoofdarts Fernand Alexander. Ook voor leerlingen die hem nooit ontmoetten of niet met hem praatten was hij een begrip. 'De patiënten beseffen niet altijd dat we meer over hen weten dan zij denken. Er zijn de stafvergaderingen met de dokters en de evaluaties van de leerkrachten waar zij ter sprake komen. Maar ik moet toegeven dat ik door mijn dubbele taak - mijn lesopdracht in Brussel en mijn taak in het Zeepreventorium - een minder intens contact heb met de personeelsleden en de jongens en meisjes dan voor enkele jaren.' Daarmee bedoelde hij voor 1973... Zijn contacten waren meer theoretisch geworden en dat betreurde hij naar verluidt, althans zo zegde hij dat in een interview dat ik sindsdien bewaar op audiocassette.

Nog een fragment dat past bij deze - ietwat aparte - uitleg? Ik vat samen op citaat uit hetzelfde interview.

"Vijftien jaar geleden heb ik het roer hier omgegooid, toen we vooral patiënten met astma hadden die te weinig ontwikkelde spieren hadden. Zij moesten leren bewegen en hun spieren ontwikkelen.
Dat was revolutionair. En ik moet bekennen dat ik ook uit een stal van geneesheren kwam, als ik me zo mag uitdrukken, die vonden dat bewegen uit den boze was. De platte rust in deze instelling was bijna liturgisch, dat was bijna heilig. Van zo ver kwamen we toen we hier sport en bewegen invoerden voor de patiënten die dan vooral astmatisch waren en volgens mij konden leren bewegen en sporten. Maar dat was ook toen niet evident. Integendeel. Men verweet mij toen dat ik een medisch avonturier was en dat ik de dood van patiënten op mijn geweten zou hebben. Ik kreeg toen zelfs dreigbrieven van mensen die mij dat verweten. Dat was niet niks. Maar nu is dat een vanzelfsprekend iets geworden." Aldus dr Fernand Alexander, in een vraaggesprek van enkele leerlingen van het Zeelyceum, einde juni 1973 opgenomen en tot op heden bewaard.

Nog een opmerkelijke uitspraak volgde op de opmerking van de interviewende leerling, die onbevangen vroeg hoe de hoofdarts die veranderingen van de laatste vijftien jaar had ondergaan. Het woord 'ondergaan' was slecht gekozen en dokter Alexander antwoordde crescendo dat hij geen veranderingen onderging maar dat hij die zelf had gecreëerd. ... "Alles wat leeft verandert en als ik op een dag tot de vaststelling kom dat hier niets meer verandert dan moet ik constateren dat ik mijn taak niet meer naar behoren vervul."

Dixit dr Fernand Alexander, eind juni 1973.

Code à introduire

In te geven kode