Wat is het verschil tussen een preventorium en een sanatorium?

On peut être atteint par la tuberculose, mais en guérir spontanément si les conditions sont favorables (si la personne est en bonne santé et que son corps lutte contre la maladie). Aucun symptome n'est visible dans ce cas, seul un test (cuti-réaction par test de Mantoux) indique que la personne a été infectée.

Dans la plupart des cas, la maladie s'installe dans le corps et atteint différents organes: les poumons, par où la bactérie pénètre l'organisme, mais aussi les reins, les ganglions lymphatique et les os.

La maladie est aussi appellée consomption car la personne maigrit et devient de plus en plus faible, comme si elle était rongée de l'intérieur (ce qui est en fait le cas: chaque granule bactérien laisse une trainée de chairs blanches et mortes sur son passage).

Voor de ontdekking van antibiotica (en dan vooral streptomycine dat in 1943 ontdekt werd en in 1946 beschikbaar was) was tuberculose een ziekte dat in de meeste gevallen dodelijk was. De bacil verantwoordelijk voor de ziekte groeit zeer langzaam (één generatie om de 20 uur, terwijl een normale bacterie een nieuwe generatie produceert om de 30 minuten), daarom evolueert de ziekte zeer traag.

Je kan spontaan van een tuberculose-infektie genezen indien je in goede gezondheid verkeerd en je lichaam sterk genoeg is om tegen de ziekte te vechten. In dit geval zijn ook geen symptomen zichtbaar: enkel een tuberculineproef wijst uit dat je lichaam in contact is geweest met de ziektekiem en die overwonnen heeft.

Maar in de meeste gevallen kan de bacil zich in het lichaam nestelen en tast verschillende organen aan: de longen, natuurlijk, waar de ziekte het lichaam is binnengedrongen, maar ook de nieren, de beenderen,... Tuberculose wordt ook tering genoemd omdat de zieke persoon van binnenin wordt weggevreten.

Un ennemi public

Direction technique: Henri Storck
Scénario et dialogues: Marc Carghèse
Acteurs: Fernand Piette, Marion Chevrolet, Marcel Josz, Olga Ugare
Prises de vue: Asselin, Charles Lengnich, Marius Mahieu
Musique: André Souris
Prise de son: Richard Eliot
Production: CEP
Commanditaire: Ligue nationale contre la tuberculose
35mm, 27 minutes, noir & blanc, 1937

C'est l'époque du film ”Un ennemi public“ de Henri Storck. Ce cinéaste était très connu après son reportage ”Misère au Borinage“. Il s'agit d'un film de commande, un petit film de fiction qui doit avertir le public des dangers de la tuberculose. Les personnes atteintes doivent consulter un médecin au plus vite pour éviter la contamination de l'entourage.

”Een publieke vijand“ is een kleine fictiefilm om te waarschuwen voor de gevaren van tuberculose en te wijzen op de noodzaak zich reeds van bij de eerste symptomen te laten verzorgen. Een brave linotypezetter draagt een kwalijke hoest en wat koorts met zich mee. Ondanks de waarschuwingen van zijn vrouw weigert hij zich te laten verzorgen (scène met het gezin gezeten rond een soepterrine). Een werkmakker dwingt hem ertoe. Een goede dokter, een goede sociaal helpster, een goed sanatorium en een goede vakantiekolonie voor zijn dochter zullen de kwaadaardige bacil de baas worden. "Het was tijd maar niet te laat" zal de man in de witte jas zeggen. Dit verhaaltje is louter informatief en de dialogen hebben enkel een didactische en opvoedkundige finctie. Wat rest zijn de voorbijgestreefde charme van het paternalisme en de herinnering aan een ziekte die enkele generaties decimeerde. De film is doeltreffend, naïf en geheel pretentieloos: een document als middel van volksopvoeding. (Bron: boek Hommage aan Henri Storck).

Het zeepreventorium is een echte "preventorium"

Pour éviter que les enfants atteints du bacille ne développent la maladie, ils étaient séparés de leurs parents (généralement des ouvriers vivants dans des taudis) et placés dans un préventorium où les conditions de vie étaient bien meilleures. La cure dans le préventorium permettait de prévenir l'apparition de la maladie. Les premiers préventoria ont été construits avant la première guerre mondiale.

Het instituut Hélio-Marin is een sanatorium

Eenmaal dat er symptomen zichtbaar waren was de kans op genezing heel klein geworden voor de komst van antibiotica. De ziekte kon soms in bedwang gehouden worden, maar kon meestal niet overwonnen worden. Mensen met tuberculose werden opgenomen in een sanatorium (van het frans assainir, vertaald gezond maken (sic)) om te vermijden dat ze andere mensen zouden besmetten. In het ergste geval overleefden de patienten slechts een paar maanden. Een van de bekendste sanatoria in belgië was het sanatorium Joseph Lemaire in Tombeek.

La situation s'est améliorée avec l'utilisation d'antibiotiques: il est devenu possible de guérir totalement de la maladie. La découverte des antibiotiques a sonné le glas des préventoria et sanatoria classiques. L'Hélio-Marin a continué à traiter les maladies chroniques (généralement les suites de la tuberculose), puis a fusioné avec le préventorium marin tout proche. Les préventoriums ont dû se rabattre sur d'autres maladies ou fermer leur portes. Le préventorium marin et le préventorium du Pulderbos se sont ainsi spécialisé dans le traitement de l'asthme, tandis que le préventorium d'Oostduinkerke est devenu un hospice. Le home du Grand air de Liège (situé au Coq, sur le driftweg) est devenu un hôme pour personnes handicapées, le hôme Familia a été abattu, ainsi que le Gai Séjour (au Vosseslag).

Met de komst van antibiotica werd het mogelijk de ziekte te bestrijden. Opname in een preventorium of sanatorium was niet meer nuttig, en de meeste instellingen moesten zich aanpassen of hun deuren sluiten. De Hélio-Marin bleef chronische ziektes behandelen (meestal een gevolg van tuberculose) en fusioneerde later met het nabijgelegen zeepreventorium. Het zeepreventorium en het preventorium Pulderbos hebben zich gespecialiseerd in de behandeling van astma, terwijl de instelling van Oostduinkerke een bejaardentehuis is geworden. De Home du Grand Air aan de driftweg in De Haan is een instelling voor gehandicapte kinderen. De familia en de Gai Séjour (Vrolijk Verblijf) aan de Vosseslag werden allebei afgebroken.

Op de foto (postkaart) zie je heel goed het logo van het Instituut Hélio-Marin (een lotharingse kruis); deze kruis kon je op alle documenten van het Hélio-Marin terugvinden, totdat deze instelling met het zeepreventorium fusioneerde. Het is eigenlijk het symbool van de belgische vereniging tegen tuberculose.
Het zeepreventorium nam het kruis voor een tijdje over in zijn logo (1960). Het lotharingse kruis was ook het symbool van de belgische vereniging tegen tuberculose.

Sur la carte postale, tu remarqueras la croix de Lorraine, qui était le logo (le symbole, on disait à l'époque) de l'institut Hélio-Marin. Cette croix était présente sur tous les documents de l'institut, jusqu'à sa fusion avec le préventorium marin.
Le préventorium a repris la croix de Lorraine (qui était aussi le symbole de l'association belge de lutte contre la tuberculose) dans son emblème dans les années 1960.

Maar tuberculose steekt opnieuw de kop op! Sommige vormen van tuberculose zijn resistent geworden, waardoor de behandeling niet altijd succesvol is. Resistente vormen zal je vooral aantreffen in landen met een mindere opvang (Afrika en Oostbloklanden), waardoor mensen hun antibioticakuur niet tot het einde volgen. De bacterieën die het overleefd hebben zijn resistent geworden.

Om ervoor te zorgen dat de patienten hun behandeling tot op het einde volgen zal een ziekenhuis in Brussel een sanatorium-vleugel oprichten. Het is de bedoeling dat de patienten die geen zware behandeling meer nodig hebben maar nog steeds hun geneesmiddelen moeten nemen hier opgenomen worden, om ervoor te zorgen dat ze hun geneesmiddelen verder blijven nemen tot de bacterie volledig verdwenen is. Een gevangenis om bestwil, in een zekere zin.

Mais la tuberculose n'est pas vaincue, au contraire: elle réapparait sous des formes résistantes, réfractaires à tout traitement antibiotique. Ces souches réfractaires apparaissent surtout dans les pays en voie de développement, où le suivi médical est moindre et le traitement antibiotique n'est pas poursuivi jusqu'à son terme. Les bactéries qui ont survécu au traitement sont devenues résistantes. Ce serait un comble que le prévent doive de nouveau acceuillir des patients atteints de tuberculose!

Et c'est le cas en 2013: pour s'assurer que les patients suivent leur traitement jusqu'au bout, un hopital va se spécialiser dans le suivi des personnes atteintes. Le modèle est celui des sanatoriums qui étaient présents avant la seconde guerre mondiale. Une aile de l'Hopital Saint-Pierre à Bruxelles van être transformé en sanatorium. Les patients qui y séjournent ne souffrent plus de la maladie, mais sont encore porteurs de la bactérie.

Astma wordt tegenwoordig niet meer in een gesloten instelling zoals het zeepreventorium behandeld (enkel als de ziekte moeilijk te controleren is met geneesmiddelen kan het kind opgenomen worden): het zeepreventorium heeft zich gespecialiseerd in de behandeling van obesitas. De andere overgebleven preventorium, de Pulderbos is overgeschakeld op rehabilitatie (bijvoorbeeld na een verkeersongeval).

Le préventorium marin est ainsi devenu un centre du traitement de l'asthme, mais l'en-tête du courrier n'a changé que dans les années 70.

Le traitement de l'asthme n'est plus effectué dans un centre fermé: le préventorium a dû se spécialiser dans le traitement d'enfants obèses. L'autre préventorium, le Pulderbos, s'occupe entre autre de la rhéhabilitation d'enfants, par exemple après un accident de la route ou une remise en forme après une intervention chirurgicale importante.

Het KEI is inderdaad niet echt een "bejaardentehuis" maar een revalidatiecentrum waar vooral oudere mensen opgenomen worden.